Treść główna

Kalwaria

Szczególny klimat i wyjątkowość nadaje Wambierzycom, jako ośrodkowi kultu religijnego rozległa kalwaria. Pierwsze kaplice wzniesione z inicjatywy Osterberga w 1683 roku ze względu na prowizoryczną formę i użycie drewna jako budulca nie zachowały się do dziś.

Zespół kalwaryjny był regularnie przebudowywany, jedne z ważniejszych prac przeprowadzono po roku 1788. Kolejne, liczne przebudowy kaplic i kapliczek przypadły na XIX wiek, m.in. na lata ok. 1825-1841, na 3 ćw. XIX wieku, na lata 1885-1888 oraz na 1 poł. XX wieku.

Do połowy XVIII wieku zasadniczy układ dróg na Górze Kalwarii został wykształcony i w następnym stuleciu wzbogacany był już w niewielkim stopniu. Po przebudowach dokonanych w 2 połowie XIX wieku znajdujący się na przeciw kościoła zachodni stok Góry Kalwarii otrzymał układ tarasowy, którego elementem stały się także nowe ścieżki przecinające prostopadle trzy główne drogi. Wkrótce po ukształtowaniu zaczątków kalwarii na Górze Kalwarii, rozpoczęto urządzanie części zespołu kalwaryjnego w centrum Wambierzyc. Pierwsze kapliczki zbudowano po 1693 roku przy nowej ulicy Górnej, obecnie Szpitalnej. Tu, oraz później przy innych ulicach, kapliczki włączone zostały na wzór Jerozolimy w zabudowę miejską. Sytuowano je różnorodnie, pojedynczo, w szeregach lub też zamykano nimi pierzeje zabudowy ulicy.

Poza tym, z zespołem kalwaryjnym związane były dwie pustelnie: jedna na Górze Kalwarii , druga na Górze Nowej (Tabor, Synaj) oraz terenowe drogi krzyżowe na obu górach. Pustelnia na Kalwarii założona została z polecenia Daniela Paschasiusa von Osterberga, a pierwszy pustelnik osiadł w niej w 1685 roku lub w 1699 roku.

Droga krzyżowa na Górze Kalwarii powstała w 1732 roku. Początkowo jej stacje umieszczono na wzór jerozolimski przy kapliczkach, w związku z czym droga krzyżowa wielokrotnie przecinała główną Drogę kapliczną. Stacje oznaczono drewnianymi krzyżami z blaszanymi rozetami. Na krzyżach tych umieszczono w 1749 roku pierwsze obrazy, które w 1777 roku wymieniono na nowe. W 1 połowie XIX wieku zmieniono lokalizację pierwszych stacji drogi krzyżowej, która przed 1858 rokiem została przebudowana. Nowe stacje miały formę kamiennych monumentów złożonych ze stopnia jako fundamentu, kostkowego cokołu z inskrypcją z Pisma Świętego, z obrazu, belkowania i zwieńczenia. Te stacje drogi krzyżowej zastąpione zostały podobnymi, obecnymi, wykonanymi w końcu XIX wieku., wypełnionymi w roku 1888 obrazami malarza Knauera. Stacje te otrzymały formę murowanej, tynkowanej kapliczki słupowej utrzymanej w stylu neoklasycyzmu z elementami bardzo uproszczonej dekoracji ornamentalnej w stylu neobaroku.

Kalwaria WambierzyckaZ niezwykle bogatym programem ikonograficznym wambierzyckiej kalwarii jest związane także nazewnictwo wzniesień otaczających miejscowość, nasuwające skojarzenia z Jerozolimą, i innymi miejscami opisanymi w Starym i Nowym Testamencie. I tak wzniesienie na którym znajduje się kościół nazywa się Syjon, a leżąca na przeciw góra, to Kalwaria. Odpowiada ona Jerozolimskiej Górze Oliwnej i Golgocie. Znajdująca się na południe od Kalwarii Góra Nowa, nazwana jest Górą Horeb, Synaj, Tabor. Historyczną nazwę nadano także potokowi przepływającemu przez Wambierzyce – to Cedron. Jego dolinę określa się Doliną Cedronu lub Doliną Jozafata. Tak dobrane nazewnictwo stanowi tło dla podzielonego na trzy części programu ikonograficznego kalwarii opartego na Starym Testamencie, Ewangelii, apokryfach i chrześcijańskiej tradycji. Pierwszą część, związaną z dzieciństwem i młodymi latami Jezusa, w które wpleciono wątek maryjny, utworzono z przedstawień zawartych w kaplicach dobudowanych do ambitu kościoła.

Tu życie Chrystusa przedstawione zostało od narodzin do chrztu w Jordanie, a życie Maryi – od zwiastowania do wniebowzięcia. Dalszy ciąg programu ikonograficznego znalazł się na fasadzie kościoła. Figury czterech ewangelistów i groty św. Hieronima, św. Marii Magdaleny oraz św. Rozalii, usytuowane najniżej, przy schodach i przy wejściach do kościoła symbolizują naukę Kościoła i ludzką odpowiedź na nią. Umieszczone wyżej (w centrum fasady) postacie dwunastu apostołów, odnoszą się już do sfery niebios, a punkt kulminacyjny programu stanowi wieńcząca elewację grupa figuralna (Koronacja Maryi przez Trójcę Świętą). Jak więc widać ta część programu ikonograficznego kalwarii jest wielowątkowa, a ponadto łączy się z symboliką kościoła jako jerozolimskiej świątyni. Druga część kalwarii z kapliczkami na Górze Kalwarii oraz we wsi odnosi się do publicznej działalności i męki Jezusa. Droga pątnicza zaczyna się na Górze Kalwarii od kapliczek ze scenami kuszenia Chrystusa. Zasadniczy wątek kalwarii tworzą kapliczki z przedstawieniami opartymi na Ewangelii oraz liczniejszymi zaczerpniętymi z apokryfów i z chrześcijańskiej tradycji.

Ponadto program ikonograficzny wzbogacono przedstawieniami, które miały skłaniać do modlitwy za chorych, oddziaływać dydaktycznie, czy też skłaniać do refleksji nad oddziaływaniem Jezusa na życie świętych, głównie męczenników za wiarę . I w końcu trzecia część programu znajdująca się na Górze Nowej (Tabor, Syjon) ma w dużej mierze charakter typologiczny. Tworzą ją zarówno wydarzenia nowotestamentowe i starotestamentowe. Obok więc Przemienienia Pańskiego na Górze Tabor oraz Rozesłania apostołów pojawiły się przedstawienia Powołania Mojżesza na Górze Synaj, Nadania dziesięciu przykazań i Węża miedzianego. Serię tych przedstawień kończą kapliczki: św. Barbary, patronki cierpiących, Wszystkich Świętych oraz kapliczka maryjna. Całe przejście drogą kalwarii dla pobożnego pielgrzyma trwa około 4-5 godzin.

Kalwaria Wambierzycka – element programu ikonograficznego wambierzyckiej kalwarii stanowi także 14 bram, mających przede wszystkim nasuwać skojarzenia z Jerozolimą a także współtworzyć miejski wygląd Wambierzyc. Siedem z nich odpowiada rzeczywistym bramom w murach miejskich Jerozolimy, z których trzy wzmiankowano w Starym Testamencie. Były to: Brama Doliny, Brama Owcza i Brama Benjamin. Istniała też w starożytności Brama Wodna, a w tradycji chrześcijańskiej utrwaliły się m.in. Brama Getsemane zwana też Bramą Pokoleń, Brama Syjon i Brama św. Stefana lub Lwia. Pozostałe bramy zbudowane w Wambierzycach: Betania, Brama Świątyni, Kapłańska, Stara, Golgota, Brama Sądu, Litostrotos i Gyhon (św. Floriana) otrzymały własne nazwy nie mające związku z nazwami bram jerozolimskich. Symbolizowały przede wszystkim miejsca ważniejszych wydarzeń z życia Jezusa, odnosiły się do symboliki zespołów kapliczek. Natomiast poświęcenie jednej z nich św. Florianowi wiązało się już z oddaniem Wambierzyc pod opiekę tego świętego, chroniącego przed pożarami.

Powrót na górę strony